Download PDF
Back to stories list

Banana damamakadi Grandma's bananas

Written by Ursula Nafula

Illustrated by Catherine Groenewald

Translated by Peter Linyando Likoro

Language Rumanyo

Level Level 4

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


Shipata shamamakadi shafughura, mwayura vilya, rukokotwa, na mwanza. Ene ngoli mwanavitjie ovyo vito ne banana. Nampiri ngoli ashi mamakadi kwalire navatekuru vavaingi, navi yivire mukahore-hore ashi ame vaholire po unene. Kehe pano kava ndekeranga niyende kundjugho yavo. Kumwe naka ntimwitira vitimwitira vimwe vyakahore-hore. Ene ngoli pakalire shitimwitira shimwe osho va pilire kuntimwitira: Oko va tulire banana dakupya.

Grandma’s garden was wonderful, full of sorghum, millet, and cassava. But best of all were the bananas. Although Grandma had many grandchildren, I secretly knew that I was her favourite. She invited me often to her house. She also told me little secrets. But there was one secret she did not share with me: where she ripened bananas.


Liyuva limwe a mono shikumba shashinene vana tura pamwi pandje yandjugho yamama. Opo nava pulire ashi shanke, lilimbururo nawanine ashi, ” shikumba shande shamafweno.” Kuntere yashikumba, kwalire mahako ghabanana ghangandi kava yughunanga kehe pano vamama. Na shanine kuyiva. ” Ghanke ghano ghano mahako, Mamakadi?” Ani va pura. Lilimbururo nawanine kwalire, “Mahako ghande ghamafweno.”

One day I saw a big straw basket placed in the sun outside Grandma’s house. When I asked what it was for, the only answer I got was, “It’s my magic basket.” Next to the basket, there were several banana leaves that Grandma turned from time to time. I was curious. “What are the leaves for, Grandma?” I asked. The only answer I got was, “They are my magic leaves.”


Vyatovalite mukukengurura mamakadi, banana, mahako ghabana nashikumba shaninene. Ene ngoli mamakadi ava ntumu nivyuke kuvanane. ” Mamakadi, nakanderere, nashana ni mu kengere opo muna kuwapayika…” Washa kasha kara ndino, mwanuke, rughana yira moomo nakutantere,” Ava ntininiki. I makura ani kaduka.

It was so interesting watching Grandma, the bananas, the banana leaves and the big straw basket. But Grandma sent me off to my mother on an errand. “Grandma, please, let me watch as you prepare…” “Don’t be stubborn, child, do as you are told,” she insisted. I took off running.


Opo nakavyukire, Mamakadi uye shungiri pandje ene ngoli kapi vahana shikumba ndi banana. “Mamakadi, kuninko shikumba, kuninko banana nadintje, ntani kuninko…” Ene lilimbururo limwe olyo vampire kwalire, ” Mpovili mulivango lyande lyamafweno.” Vyangupire shiri mukumo.

When I returned, Grandma was sitting outside but with neither the basket nor the bananas. “Grandma, where is the basket, where are all the bananas, and where…” But the only answer I got was, “They are in my magic place.” It was so disappointing!


Muruku rwamayuva maviri, Mamakadi nko kuntuma nika shimbe mpango yavo munkonda yavo yakurara. Tupu nagharulire ngoli livero nko kukugwanekera nabanana dakupya. Munkonda yimweya yamunda mwalire shikumba shashinene shamfweno shamamakadi. Kwashitjwatikire nawa-nawa mungugho dakukurupa. Ani diyerura ani fumbwiri rupekwa rwaruwa unene.

Two days later, Grandma sent me to fetch her walking stick from her bedroom. As soon as I opened the door, I was welcomed by the strong smell of ripening bananas. In the inner room was grandma’s big magic straw basket. It was well hidden by an old blanket. I lifted it and sniffed that glorious smell.


Liywi lyamamakadi lyantukukitire opo vandjitire, “Vinke una kuya rughana? Kwangura wangu u yite mpango yande.” Ani rupuka wangu-wangu nampango yavo. ” Vinke una menya-menya?” A mpura mamakadi. Lipuro lyavo lyandenkitire nivi dimbure ashi ame shimpe kwamenyamenyine mukonda yakanongonona livango lyavo lyamafweno.

Grandma’s voice startled me when she called, “What are you doing? Hurry up and bring me the stick.” I hurried out with her walking stick. “What are you smiling about?” Grandma asked. Her question made me realise that I was still smiling at the discovery of her magic place.


Liyuva lyakukwamako opo a yire mamakadi aya dingure vanane, ani duka nika kumundi wavo nika kenge podinya banana. Pakalire ndambo yabana dakupya. Ani damuna po yimwe nko yi horeka mumushi wande. Mukuruku rwakufika pashikumba nka, ani yendi kumukunduruka ani kayilya. Kwalire bana yautovali unene podo na makera.

The following day when grandma came to visit my mother, I rushed to her house to check the bananas once more. There was a bunch of very ripe ones. I picked one and hid it in my dress. After covering the basket again, I went behind the house and quickly ate it. It was the sweetest banana I had ever tasted.


Liyuva lyakukwaamako, opo a kalire mamakadi mushipata gha fure lividi, ani kuvakere kukangena nika yundje pa banana. Hambara nadintje kwamonekire ashi dina pi. Kapi nakukatakatire mukudamuna shitungu shadakutika kunne. Opo na nyataghukire nitambe kulivero, ani yuvu mamakadi kuna kukutora pandje. Na vhulire kuhoreka banana mumushishi wande atu kupiti.

The following day, when grandma was in the garden picking vegetables, I sneaked in and peered at the bananas. Nearly all were ripe. I couldn’t help taking a bunch of four. As I tiptoed towards the door, I heard grandma coughing outside. I just managed to hide the bananas under my dress and walked past her.


Liyuva lyakukwamako kwalire liyuva lyakyghulita. Mamakadi kwakuvindukire kurambuka. Kehe pano kava twaranga banana dakupya na mwanza vaka ghulite kulivango lyakughulitira. Kapi navhulire kukwangura kavadingura liyuva linya. Ene ngoli kapi navhulire kupira kukara pepi navo shirugho shashire.

The following day was market day. Grandma woke up early. She always took ripe bananas and cassava to sell at the market. I did not hurry to visit her that day. But I could not avoid her for long.


Kungurova yina ava ndjita vanane navava, namamakadi. Na viyivire ashi morwanke. Opo nakaralire matiku ghanya, naviyire ashi kapi nka ngani vaka, vikare ashi vyamamakadi ndi, ndi vyavakurona vande, ntani nampiri vyakene uno tupu.

Later that evening I was called by my mother and father, and Grandma. I knew why. That night as I lay down to sleep, I knew I could never steal again, not from grandma, not from my parents, and certainly not from anyone else.


Written by: Ursula Nafula
Illustrated by: Catherine Groenewald
Translated by: Peter Linyando Likoro
Language: Rumanyo
Level: Level 4
Source: Grandma's bananas from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 3.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF